İnsanlık tarihi, dünyanın dört bir yanında farklı medeniyetler tarafından inşa edilen etkileyici yapılarla doludur. Bu yapılar, sadece mimari ve mühendislik açısından değil, aynı zamanda insanlığın evrimi, inanç sistemleri ve yaşam tarzları hakkında da önemli ipuçları sunarlar.
1. GÖBEKLİ TEPE – YAKLAŞIK MÖ 9600 MÖ 8200
Türkiye’nin Güneydoğusunda yer alan Göbekli Tepe , muhtemelen keşfedilen insan yapımı en eski dini yapıdır. Adı kabaca çevrildiğinde “Göbek Tepesi” anlamına gelir ve modern Şanlıurfa şehrinin yaklaşık 7,4 mil (12 km) kuzeydoğusunda bulunur.
Antik yapının mevcut kalıntıları yaklaşık 20 daire içinde 200’den fazla sütun içermektedir. Bu sütunların her biri yaklaşık 20 ft (6 m) uzunluğunda ve 7 tonu aşan ağırlıkta olup, pek çok hayvan oymaları ve diğer resimlerle donatılmıştır.
Göbekli Tepe aynı zamanda resmi olarak UNESCO Dünya Miras Alanıdır.
2. TELL QARAMEL – MÖ 11000’DEN MÖ 9670’E KADAR
Tell Qaramel başka bir tarih öncesi yapıdır ve bazı arkeologlar tarafından bilinen en eski yapı olduğuna inanılmaktadır. Suriye’de, Halep’in 15 mil (25 km) kuzeyinde yer almaktadır.
Bu alan, bir zamanlar ticaret için çok önemli olan verimli bir nehir vadisinde yer alan bir arkeolojik tepeciktir. Alanda yapılan kazılarda, Helenistik döneme kadar iskan edilmiş olabilecek bir erken Neolitik yerleşimin kanıtları bulunmuştur. Bir zamanlar kulelerin parçası olan beş yuvarlak taş yapının kalıntılarını içerir.
3. ERİHA KULESİ – MÖ 8000 CİVARI
Jericho Kulesi olarak adlandırılan kule, Neolitik dönemde inşa edilmiş, 27 ft (8,5 mt) yüksekliğinde bir taş yapıdır. Göbekli Tepe ve Tell Karamel gibi burası da keşfedilen en eski insan yapımı yapılar arasında yer alıyor. Kulenin hangi amaca hizmet ettiği bilinmiyor.
Hakkında tespit edilenlere göre, işlenmemiş taşlardan inşa edilmiş ve yaklaşık 22 basamaklı bir iç merdiveni vardı. Ayrıca kabaca konik bir formdadır.
4. ÇATALHÖYÜK – MÖ 7400 İLE MÖ 5700 CİVARI
Türkiye’nin güneyinde yer alan Çatalhöyük, M.Ö. 7400 ila 5500 yılları arasında iskan edildiği anlaşılan çok büyük bir Neolitik “proto-şehir”dir. Keşfedilmesinden ve kapsamlı kazılardan bu yana UNESCO Dünya Mirası Alanı haline geldi .
Site, insanların o dönemde nasıl yaşadığına dair bilgiler vermesiyle ünlüdür. “Şehir” çoğunlukla çatıdaki kapaklardan erişilen düz çatılı konutlardan oluşuyor. Kasaba, zirvede, tarım ve hayvancılık yoluyla geçimini sağlayan 8.000 kadar insanı barındırıyordu.
5. KHİROKİTİA – MÖ 5800 İLE MÖ 3000 CİVARI
“Domuzun Beşiği” anlamına gelen Choirokoitia olarak yazılan Khirokitia , Kıbrıs Adası’ndaki eski bir yapıdır. Tarihi Neolitik Çağ’a kadar uzanır ve Doğu Akdeniz’in en önemli Neolitik alanlarından biridir.
6. DURANKULAK – MÖ 5500 CİVARI
Durankulak , Kuzey Doğu Bulgaristan’da, çok uzun bir tarihe sahip modern bir şehirdir. Bölgede yerleşimin ilk olarak Paleolitik dönemde başladığını gösteren kanıtlar ortaya çıkarıldı. Arkeologlar ayrıca, en eskisi geç Neolitik döneme ait olan ve yaklaşık 7.500 yaşında olabilecek sekiz tarih öncesi yerleşim katmanına dair kanıtlar da buldular.
Bu erken yerleşimde çoğunlukla taş yapılar bulunmaktadır.
7. PERPERİKON – MÖ 5000 CİVARI
Bulgaristan’daki Periperikon, Balkanlar’ın en büyük megalit alanıdır. Bulgaristan’ın bugünkü Kırcaali kasabasının yaklaşık 9,3 mil (15 km) kuzeyinde kayalık bir tepe üzerinde yer almaktadır.
Alanın uzun bir yerleşim tarihi vardır ve Perperikon’daki ilk uygarlık izleri M.Ö. 5000 yılına kadar uzanmaktadır. Ancak arkeologlar en çok, bölgedeki devasa Trakya kentinin daha yakın tarihli (M.Ö.1500) ve bilinen tek örneğiyle ilgilenmektedir.
Alanda Tunç, Erken Demir Çağı ve Roma Dönemlerine ait yapılar bulunmaktadır. Bir zamanlar ünlü Dionysos Tapınağı’na ev sahipliği yapmış olabileceği düşünülen buranın, Medokos’un MÖ 424’te kendisini Trakya Kralı ilan ettiği yer olduğu düşünülüyor.